ROZWÓD OCZAMI ADWOKATA – NEGOCJATORA. GROŹNA MINA

Większość rozwodzących się ludzi ma groźną i ponurą minę – jak ja tym zdjęciu. Ja jednak zrobiłem ją celowo, gdyż w trakcie sesji miałem świetny humor. Jeśli chcielibyście spróbować uniknąć przechodzenia przez rozwód w sposób typowy – z “fajerwerkami”, warto, żebyście przeczytali to, co będę pisał w tej serii. A to, co napiszę w tej serii wpisów może wydać się wielu osobom kontrowersyjne. Wielu Czytelników może się ze mną nie zgodzić. Tym bardziej, uważam, że podzielenie się moimi refleksjami o rozwodzie może być zwyczajnie ciekawe. Co więcej, może pomóc spojrzeć na niego z innej strony.

Moja perspektywa jest bardzo specyficzna. Jestem nie tylko adwokatem, ale i mediatorem. W negocjacjach czuję się doskonale. Nic więc dziwnego, że na rozwód patrzę z tych właśnie punktów, które pozwalają mi dostrzec co innego. Zacznijmy od początku.

Jak wskazują psychologowie, rozwód stanowi jedno z najbardziej stresujących wydarzeń w życiu. Ci bardziej kontrowersyjni wspominają czasami nieoficjalnie, że jest jeszcze gorszy od ślubu albo wakacji, chociaż zdania są podzielone. Czy będzie to proces traumatyczny, wstydliwy, bolesny i kosztowny? Czy może będzie wyglądał, jak godne zakończenie ważnego, wspólnego rozdziału w życiu? Chciałbym móc napisać, że zależy to wyłącznie od każdego z nas, ale trzeba przyznać, że jakkolwiek mamy na to przemożny wpływ, jest on tylko częściowy.

Czym jest rozwód? Możemy rozpatrywać go na dwa sposoby. Pierwszy (formalny) to rozwiązanie związku małżeńskiego, a więc niejako akt końcowy, który w potocznym rozumieniu utożsamia się z wyrokiem rozwodowym. Ja natomiast postaram się spojrzeć na rozwód w szerszym znaczeniu – jako na dynamiczny proces prowadzący do zakończenia małżeństwa. Przy czym słowem “proces” nie nazywam tu procesu w rozumieniu sądowym, a szereg interakcji między dwojgiem ludzi – analogicznie, jak procesem mógłbym nazwać zakochiwanie się lub zakładanie rodziny. W tym bardzo szerokim rozumieniu kwestie prawne są oczywiście bardzo istotne, ale podobnie, jak szkielet nie stanowi calowego człowieka, tak kwestie prawne nie wypełniają w całości rozwodu jako takiego. Niestety, często o tym zapominamy.

Jak zatem zdefiniować rozwód w tym szerokim znaczeniu? Uważam, że jest to proces, w którym strony negocjują warunki i tryb zmiany zasad określających ich dotychczasową relację. Chciałbym jasno podkreślić, że nie musi to być zakończenie relacji jako takiej, a jedynie zmiana jej poziomy z małżeńskiego na inny: przyjaciół, rodziców, wspólników, znajomych, ludzi wolących o sobie zapomnieć, jawnych wrogów lub konkurentów. Mechanizm zmiany płaszczyzny relacji, a nie jej zakończenia w ogóle (choć to się często zdarza) jest kluczowy do zrozumienia, o co w istocie chodzi. Do tego dochodzą kwestie związane z ustaleniem zasad wychowania i utrzymania wspólnych dzieci, jak również podziału majątku lub alimentów na rzecz jednego z małżonków. Pomijam już zupełnie wszelkie kwestie towarzyskie.

Rozwód, nawet tak definiowany, kojarzy nam się z konfliktem, z procesem uwarunkowanym negatywnie. Często jest to prawda., ale przecież tak być nie musi. Jeśli obie – podkreślam – strony są wobec siebie szczere i potrafią się wzajemnie komunikować, rozwód może oznaczać przyjazną albo przynajmniej neutralną zmianę płaszczyzny łączącej je relacji.

Żeby zrozumieć tę perspektywę, musimy zadać sobie najpierw pytanie, czym właściwie jest małżeństwo? Na czym ono polega? Co jest jego istotą? Wiele osób powie, że to miłość. Ale czym ona jest? Czy to namiętność? Przyjaźń? Zaufanie? Szczerość? Opieka? Wspólny biznes? Poczucie bezpieczeństwa? Wspólne pasje? Rodzina? Spędzanie czasu razem? Wspólne problemy? Kredyt? Wspólne rodzicielstwo? Zwróćmy uwagę, że każdy z tych elementów może istnieć w relacji, która nie jest oparta na miłości oraz w relacji, która nie jest małżeństwem. Czy miłość jest jakimś tajemniczym składnikiem, poza wymienionymi wyżej? Czy jest brakującym ogniwem, które je spaja? Czy jest piątym elementem, jak w filmie Luca Besson? Pytanie to pozostawię bez odpowiedzi, niech każdy udzieli własnej.

Bez względu jednak to, jak rozumiemy czynnik spajający małżeństwo, musimy przyznać, że rozwód jest najczęściej procesem dynamicznym i przykrym, w którym ujawnia się skrywana do tej pory energia szkodzenia drugiej stronie, często wbrew własnym interesom. Strony zdają się zachowywać tak, jakby po rozwodzie świat miał przestać istnieć. Gotowi są poświęcić wiele, byle tylko zaszkodzić drugiemu i uzyskać urzędowe poświadczenie, że to drugie było gorsze (czyli wyrok rozwiązujący małżeństwo z winy drugiej strony). W kolejnych wpisach postaram się przedstawić perspektywę odmienną, która pozwala uniknięcie wielu negatywnych aspektów rozwodu, a optymalne ukształtowanie tych przestrzeni, w których byli małżonkowie chcąc lub nie chcąc będą nadal się spotykać i funkcjonować.